Όχι επειδή συνηθίζεται
αλλά επειδή το συνηθίζω
Σουηδικά δεν ξέρω. Ας
αρχίσουμε από αυτό, η μετάφραση έγινε
από άλλες αγγλικές μεταφράσεις και
ευτυχώς μια φίλη μου δάνεισε την
ουσιαστικότερη μετάφραση του έργου στα
Ελληνικά, αυτήν της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ.
Είναι τρομαχτικό να
δουλεύεις με αυτά τα έργα, αλλά είναι
και μια πρόκληση. Δεν πρέπει να φοβόμαστε
τα έργα, πρέπει να τολμούμε και να
δοκιμάζουμε, σ' αυτό κατέληξα. Ο
Στρίντμπεργκ είναι μια ιδιαίτερη φιγούρα
της παγκόσμιας δραματουργίας, και ίσως
το γνωστότερο του έργο να είναι η
Δεσποινίς Τζούλια. Γραμμένο στα
τέλη του προ-περασμένου αιώνα, κουβαλά
μαζί του την περιρρέουσα ατμόσφαιρα
του Νατουραλισμού αλλά και
τον Πατέρα,
τον προηγούμενο “εφιάλτη” του συγγραφέα.
Τα ερωτήματα
για το έργο δεν σταματάνε λεπτό.
Η Τζούλια
είναι άνθρωπος, γεννημένη σε ένα
περιβάλλον το οποίο αγωνιά να την
εγκλιματίσει, η -ακόμα- σύγχρονη αστική
κοινωνία. Ο πατέρας και η μητέρα της
έχουν ξεχωριστές αξίες και ιδανικά και
μάχονται να την “κερδίσουν”, διότι τα
παιδιά είναι έπαθλα, κτήματα του γονιού,
σ' αυτό το περιβάλλον. Το περιβάλλον
λοιπόν, κατά τα νατουραλιστικά πρότυπα,
ορίζει τη συμπεριφορά και την εξέλιξη
μας. Σε μια τέτοια κουζίνα, εκ Κωνσταντίνου
Ταλιώτη, τί άλλο περιμένεις; Η σκληρή
και ωμή κουζίνα -κάνει και για Κολτές-
φιλοξενεί σκληρούς ανθρώπους και βίαιες
συγκρούσεις, το μόνο που δεσπόζει ατάραχο
είναι η σημαία του κόμη, οι μπότες του,
το σύμβολο της απόλυτης εξουσίας.
Όλοι οι
χαρακτήρες υποφέρουν, βασανίζονται από
σχέσεις εξουσίας. Η Κριστίν φοβάται το
Θεό και είναι διδαχτική, είναι Ιεραπόστολος
κατά τα Νιτσεϊκά λεγόμενα. Ο Ζαν, το
σίχαμα όπως τον λέω εγώ, φοβάται μόνο
τα λεφτά, αυτός είναι ο Θεός του, φοβάται
μη χάσει τη θέση του, φοβάται μη χάσει
την κατάλληλη ευκαιρία να κατασπαράξει
τα αφεντικά του και να γίνει αφεντικό
στη θέση τους, ένας κατάπτυστος Αστός,
ένας διαβρωμένος πολιτικός. Η Τζούλια
τώρα. Η Τζούλια είναι η πιο... άνθρωπος
απ' όλους. Θεός της είναι η Αγάπη και
δυσκολεύεται τόσο πολύ να τα βάλει όλα
στη σειρά και να μιλήσει. Είναι χαμένη,
είναι πιεσμένη αλλά είναι ανώτερη από
τους άλλους γιατί ψυχικά είναι
ουσιαστικότερη. Παλεύει με τον εαυτό
της και την θέση της σ' αυτό το τεχνητό
περιβάλλον της οικογένειας και της
κοινωνίας ακόμη.
Όταν
ένα παιδί γεννιέται σήμερα “μαθαίνει”
τι χρώματα του αρέσουν, με τι παιχνίδια
παίζει, τι πράγματα πρέπει να λέει, τι
είναι σωστό και τι είναι λάθος, τι ομάδα
είναι, τι πρέπει να φοράει και τι όχι,
“μαθαίνει” τι πρέπει να αγαπάει και
τι να μισεί. Αν αφήσεις το παιδί σου σε
ένα πάρκο με διάφορα άλλα παιδιά, παιδιά
μεταναστών, προσφύγων κτλ αυτό θα παίξει
μαζί τους. Αν εσύ του πεις όμως ότι είναι
λάθος, δεν θα το κάνει. Τα παιδιά μαθαίνουν,
και άντε μετά να τα ξε-μάθεις. Άντε να
ξεμάθεις τώρα της Τζούλιας πως η γυναίκα,
τελικά, είναι ίση με τον άντρα.
Προσπερνώ
το -αντιεπιστημονικό- ψυχολογικό υπόβαθρο
του Στρίντμπεργκ και επιζητώ την προσοχή
σας στα πιο εξής ζητήματα του έργου: ο
εκφυλισμός του ανθρώπου στην σύγχρονη
αστική ζωή ή η Παθολογία της αστικής
ζωής, η ταξική σύγκρουση και η κοινωνική
ανισότητα, η σύγκρουση των φύλων, η
έμφυλη καταπίεση, ο (ακραίος) σαδομαζοχισμός,
η πολυπλοκότητα και ο εθισμός ή η δύναμη
της εικόνας (βλπ. αίμα, σεξ κτλ).
Άφησα
στο τέλος αυτό που σχολιάζουν όλοι, και
ειδικότερα οι συνάδελφοι, πρώτα: τη
διανομή. Ναι, η Τζούλια σ' αυτήν την
παραγωγή είναι Δεσποινίς... ετών σαράντα.
Και η ηλικία είναι μια κοινωνική νόρμα
πια... Δε θέλω να πω κάτι άλλο. Είπαμε,
πρέπει να τολμούμε και να δοκιμάζουμε.
Ευχαριστίες:
Χριστίνα
Μ., για τα βιβλία και τις συζητήσεις μας.
Νεοκλή, Γιώργο για την ευκαιρία.
Κωνσταντίνε, Μαρία, Γεωργία για τη
συνεργασία. Καρολίνα, Χρίστο, Ζαν, Αντρέα
για την τεχνική υποστήριξη. Χριστίνα,
Νιόβη, Προκόπη για τις προσπάθειες και
τη δουλειά σας. Να 'στε καλά!
