Stonewall Inn: 50 χρόνια μετά

Μαθήματα και σκέψεις για… εξεγέρσεις

Συμπληρώνονται φέτος πενήντα χρόνια από την μέρα εκείνη που η Αστυνομία εισέβαλλε στο Stonewall Inn και ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Μια σειρά επακόλουθων αυθόρμητων εξεγέρσεων στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης έμελλε να γίνει προπομπός ενός απελευθερωτικού κινήματος για την ΛΟΑΤ+ κοινότητα και τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη στην Αμερική αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Στιγμιότυπο από το πρώτο Pride

Η Αμερική του τότε

Τις δεκαετίες του 1950 και ‘60 εξαπολύθηκε στην Αμερική ένα μαζικό κυνήγι μαγισσών, ένεκα του ψυχροπολεμικού κλίματος, το οποίο δυστυχώς συμπεριελάμβανε και τους ΛΟΑΤ+. Μετά τον Β’ Π.Π. και παρά την αποκάλυψη των φριχτών βασανιστηρίων ομοφυλοφίλων από τους Ναζί, οι Αμερικανικές μεταπολεμικές κυβερνήσεις έβαλαν στο στόχαστρο, εκτός των άλλων, την ΛΟΑΤ+ κοινότητα: απέλυσαν χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους και στρατιωτικούς, απέρριψαν χιλιάδες αιτήσεις πρόσληψης από πολίτες είτε επειδή ήταν ομοφυλόφιλοι είτε επειδή υπήρχε η υποψία. Η ομοφυλοφιλία εξισωνόταν με την αρρώστια, την ανωμαλία, την ανηθικότητα. Σε αυτό το εχθρικό πολιτικά περιβάλλον έπρεπε να ζουν τα μέλη της ΛΟΑΤ+ κοινότητας.

Ελάχιστα ήταν τα καταστήματα, τα οποία ήταν φιλικά για τους ΛΟΑΤ+. Μέσα στην αναμενόμενη γκετοποίηση της κοινότητας, λόγω του κοινωνικού αποκλεισμού, τα γκέι μπαρ που υπήρχαν προσέλκυαν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, drag queens, τρανς, το ανάθεμα της εποχής: θηλυπρεπείς γκέι και αρρενωπές λεσβίες, αλλά εκδιδόμενους και άστεγους. Για όλους αυτούς τους λόγους οι επιχειρήσεις «σκούπες» της αστυνομίας, με το πρόσχημα πάντα του ελέγχου σχετικά με την πώληση αλκοόλ, ήταν πολύ συχνές, και αυτό κλιμάκωνε τη δυσφορία των θαμώνων με τα χρόνια.

Stonewall Inn. Η απαρχή.

Το διασημότερο ίσως από αυτά τα μπαράκια είναι το Stonewall Inn, το οποίο ανήκε στο δίκτυο της Μαφίας. 28 Ιουνίου 1969, ώρα μία και είκοσι το πρωί. Τέσσερις υπό κάλυψη αστυνομικοί και δύο ένστολοι μπαίνουν στο μπαρ, σβήνουν την μουσική και ανάβουν τα φώτα. Συνήθως έβαζαν τους πάντες σε σειρά και επιβεβαίωναν τα στοιχεία τους. Οι drag queens ή και οι trans οδηγούνταν στις τουαλέτες και αναγκάζονταν να δείχνουν τα γεννητικά τους όργανα στους αστυνομικούς για να επιβεβαιώσουν αν συμφωνούν με το αναγραφόμενο φύλο στην ταυτότητα τους.

Αλλά αυτός ο δήθεν έλεγχος δεν εξελίχθηκε όπως ήθελαν οι αρχές. Η αστυνομία χώρισε το πλήθος σε ομάδες, κράτησε τις drag queens, τους θηλυπρεπείς άντρες, τις αρρενωπές γυναίκες, τους υπαλλήλους και τους τρανς, ενώ για αδιευκρίνιστους λόγους απάλλαξε εκατό περίπου θαμώνες, οι οποίοι όμως δεν έφυγαν και περίμεναν έξω από το μπαρ. 

Οι αστυνομικοί μετά από ώρα οδήγησαν τους συλληφθέντες στις κλούβες, περνώντας μπροστά από ένα τεράστιο αγανακτισμένο πλήθος. Κάποιος φώναξε «Gay power», λέγεται. Ένας αστυνομικός παρενοχλεί μια τρανς γυναίκα και τότε αυτή τον χτυπάει με το τσαντάκι της. Μια άλλη γυναίκα με χειροπέδες φώναξε «Τι στέκεστε εκεί; Γιατί δεν κάνετε κάτι;». Έτσι ξεκίνησαν όλα. Το συγκεντρωμένο πλήθος απάντησε εκείνο το βράδυ στην πολύχρονη αστυνομική βία και τα επεισόδια συνεχίστηκαν μέχρι τις τέσσερις το πρωί. Η οργή του πλήθους δεν έληξε εκείνη την μέρα και οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας αλλά και οι συγκρούσεις με την αστυνομία συνεχίστηκαν για αρκετές μέρες. 

Διάφορες οργανώσεις και σύνολα, με το σημαντικότερο ίσως εκείνο των φοιτητών, εκφράζουν την αλληλεγγύη τους προς την ΛΟΑΤ+ κοινότητα. Πολύς κόσμος ανεξαρτήτως σεξουαλικότητας διαδήλωσε κατά της αστυνομικής βίας και της κρατικής προκατάληψης και διάκρισης εις βάρος μερίδας της κοινωνίας. Ιδρύθηκαν δύο ακτιβιστικές οργανώσεις. Τρεις μονάχα εφημερίδες τόλμησαν να μιλήσουν ανοικτά για αυτά τα θέματα χωρίς ρατσισμό ή προκατάληψη. Την επόμενη χρονιά, 28 Ιουνίου 1970, ένα χρόνο μετά την εξέγερση στο Stonewall Inn, πραγματοποιούνται για πρώτη φορά πορείες υπερηφάνειας σε Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες, Σαν Φρανσίσκο και Σικάγο και μικρότερες εκδηλώσεις σε άλλες αμερικανικές πόλεις.

Δεν υπάρχει περηφάνεια για τους λίγους αν δεν υπάρχει ελευθερία για όλους.

Μαθήματα Πολιτικής Αγωγής

Μετά από αυτή την εξέγερση μερίδα της κοινωνίας (τόσο ΛΟΑΤ+ όσο και στρέιτ) κατάφερε να ευαισθητοποιήσει το ευρύ κοινό για ζητήματα φύλου, φυλής και τάξης ταυτόχρονα. Αυτό δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την παράλληλη δράση του κινήματος των Αφροαμερικανών για πολιτική/κοινωνική ισότητα, του αντιπολεμικού κινήματος -μετά το σκάνδαλο μεγατόνων στο Βιετνάμ- και γενικά τα καλλιτεχνικά και άλλα κοινωνικά κινήματα. Θα υπέθετε κανείς ότι το μέτωπο του κινήματος των ΛΟΑΤ+ ήταν ένα και ενιαίο. Λάθος, υπήρχαν, όπως υπάρχουν ακόμα και σήμερα, εσωτερικές διαμάχες, συγκρούσεις κυρίως ριζοσπαστικών και μετριοπαθών δικτύων. Και το βασικότερο, χρειάστηκε χρόνος μέχρι να κερδηθούν πράγματα. Οι έφοδοι της αστυνομίας στα γκέι μπαρ δεν σταμάτησαν, ούτε έπαυσαν οι διώξεις. Ο κόσμος δεν έγινε καλύτερος σε μία μέρα.

Η αυξανόμενη αποδοχή της ΛΟΑΤ+ κοινότητας από την κοινωνία, οδήγησε στην οργανική ενσωμάτωση τους σ’ αυτή, με τις περίεργες… παρενέργειες που βλέπουμε σήμερα. Η αποδοχή και στήριξη των ΛΟΑΤ+ από εταιρείες, για παράδειγμα, προκάλεσε μια «εμπορευματοποίηση» της διαφορετικότητας, η οποία επιτρέπει σε μερίδα της κοινωνίας (συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των ΛΟΑΤ+) να θεωρεί τα Pride επιφανειακά. Οι πορείες υπερηφάνειας της δεκαετίας του ’80 πόρρω απέχουν από τις σημερινές. Το θέαμα ήταν διαφορετικό, ήταν ναι μεν γιορτή αλλά ήταν πρωτίστως μια διαμαρτυρία. Νέοι στην ηλικία μου παρέλαυναν καθισμένοι σε αναπηρικά καροτσάκια, καταβεβλημένοι από το AIDS. Όσοι μόνο ήταν τυχεροί είχαν στο πλάι τους συγγενείς τους, τους φίλους ή τους συντρόφους τους. 

Η Αμερική και ο κόσμος του σήμερα

Σήμερα υπάρχουν περίπου εβδομήντα χώρες στον κόσμο όπου είναι παράνομο να είσαι ομοφυλόφιλος, σε δέκα από αυτές η ομοφυλοφιλία τιμωρείται με θάνατο. Το κυνήγι μαγισσών δεν έχει σταματήσει στη Δύση, καθώς η ΛΟΑΤ+ κοινότητα προβάλλεται από κάποιους πολιτικούς, ακόμα, ως άρρωστη, ανώμαλη και ανήθικη, ακριβώς όπως την δεκαετία του 1950. Στην Κύπρο μάλιστα εξισώθηκε με την παιδεραστία, την κτηνοβασία και πολλά άλλα. 

Η νομική αναγνώριση και τα κατοχυρωμένα, στις περισσότερες δυτικές χώρες, ΛΟΑΤ+ δικαιώματα αναζωπύρωσαν τους συντηρητικούς πολιτικούς πιο πολύ από ποτέ. Δημόσια ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου προβαίνει σε ομοφοβικές δηλώσεις χωρίς να του αποδίδεται καμία ποινική ή άλλη ευθύνη. Οι τρανς συμπολίτες μας συνεχίζουν να περνούν τους ίδιους εξευτελιστικούς και απάνθρωπους ελέγχους από την αστυνομία, γιατί η Πολιτεία επί δύο και πλέον χρόνια ετοιμάζει ένα νομοσχέδιο αναγνώρισης φύλου, το οποίο δεν είδαμε ακόμα. Οι οροθετικοί συμπολίτες μας (οι οποίοι by the way δεν είναι αποκλειστικά ΛΟΑΤ+) περνάνε τον δικό τους Γολγοθά με θλιβερές κρατικές παραλείψεις. Οι νέοι δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για θέματα σεξουαλικής υγείας και άλλα, δυστυχώς, πολλά.

Ό,τι επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα είναι ένα σπουδαίο και σεβαστό βήμα προς την τόσο περιζήτητη ισονομία, αλλά υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά. Οφείλουμε να παραδεχτούμε και να εντοπίσουμε τον στρουθοκαμηλισμό των Δυτικών κυβερνήσεων για τα ΛΟΑΤ+ θέματα και δικαιώματα. Οι κυβερνήσεις μεταθέτουν τις ευθύνες τους σε μη-κυβερνητικές οργανώσεις (π.χ. θέματα ψυχολογικής στήριξης και ψυχικής υγείας) και χειρίζονται τα νομικά θέματα με μετριοπάθεια (π.χ. σύμφωνο συμβίωσης με απαράδεκτες παραβιάσεις εις βάρος των ομόφυλων ζευγαριών – τεκνοθεσία). Ο πολιτικός αγώνες που ξεκίνησε μετά τις εξεγέρσεις στον Μανχάταν δεν τελείωσε, πρέπει να συνεχιστεί και σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Straight Pride

Η επικινδυνότητα μιας πορείας υπερηφάνειας των ετεροφυλόφιλων

Πριν λίγο καιρό έγινε λόγος για την διοργάνωση ενός Straight Pride στην Αμερική, ενώ ανακοινώθηκε ένα αντίστοιχο στη Θεσσαλονίκη. Κάθε χρόνο οι πορείες υπερηφάνειας δέχονται επίθεση από ακροδεξιές και φασιστικές οργανώσεις, οι οποίες οργανώσεις προβάλλουν παρωχημένες και αντιεπιστημονικές υποθέσεις για την οικογένεια ή και παρουσιάζουν τους ΛΟΑΤ ως ανήθικους, ανώμαλους και επικίνδυνους. Τέτοιες συμπεριφορές πρέπει να είναι καταδικαστέες καθώς είναι επιζήμιες όχι μόνο προς το ΛΟΑΤ+ κίνημα αλλά και προς την ίδια την κοινωνία.

Σήμερα θα εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους ένα Straight Pride είναι ανούσιο.

ΣΟΚ 1: Οι στρέιτ έχουν [σχεδόν] όλα τους τα δικαιώματα

Μια φίλη μου στρέιτ περνάει το προσωπικό της δράμα. Βλέπετε, αποφάσισε να επισημοποιήσει τον δεσμό της με τον επίσης στρέιτ σύντροφό της, αλλά επειδή απαγορεύεται να παντρευτούν στην Κύπρο, αποφάσισε να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Αυτό είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας που θα ζήλευε κι η Marvel, μετά από τις τόσες πατάτες που βγάλανε στο σινεμά.

Οι ομοφυλόφιλοι δεν παντρεύονται στο εξωτερικό για να κάνουν μόστρα στους φίλους τους και να λένε όλοι μετά «Α τον πούστη, παντρεύτηκε στην Ολλανδία, θέλω κι εγώ τέτοια δεξίωση». Οι ομοφυλόφιλοι παντρεύονται όπου επιτρέπεται. Άσε που τα σύμφωνασυμβίωσης είναι έμμεση διάκριση γιατί είναι υποδεέστερα του γάμου (καθώς τα ομόφυλα ζευγάρια εξαιρούνται σε θέματα τεκνοθεσίας, γονεϊκότητας και προσβασιμότητας στην εξωσωματική γονιμοποίηση)

ΣΟΚ 2: Δεν σε μισεί κανένας αν είσαι στρέιτ

«Μεν μου συμπεριφέρεσαι σαν του σσύλου του στρέιτ». «Πεινάω σαν στρέιτ». «Έχω και εγώ φίλους στρέιτ αλλά…». 

Δεν είναι καν προσβλητικό να πεις τον άλλον στρέιτ… Ας ξεκινήσουμε από αυτό. Αντίθετα,  όροι και λέξεις που σχετίζονται με την ομοφυλοφιλία χρησιμοποιούνται ως βρισιές, υποτιμητικοί όροι ή και αστεία. Επιπλέον μπορεί ένας τρομοκράτης να σε σκοτώσει γιατί είσαι μουσουλμάνος, χριστιανός ή γκέι, αλλά ποτέ γιατί είσαι στρέιτ. Δηλαδή πόσο πιο κυνικός μπορώ να γίνω… Πόσοι στρέιτ δολοφονήθηκαν επειδή είναι στρέιτ; Μηδέν. Πόσοι στρέιτ αυτοκτόνησαν επειδή ήταν θύματα εκφοβισμού επειδή είναι στρέιτ; Χμ… Μηδέν! Πόσοι στρέιτ παλεύουν με την κατάθλιψη επειδή είναι στρέιτ; Μηδέν τοις εκατό! 

Τα εγκλήματα μίσους εναντίον των ΛΟΑΤ+ αυξάνονται, στην Αγγλία ομάδα πολιτών ξυλοκόπησε δύο νεαρές κοπέλες γιατί ήταν ζευγάρι, στην Αμερική δολοφονήθηκαν δέκα τρανς γυναίκες από την αρχή του 2019, ένας δεκαπεντάχρονος μαθητής αυτοκτόνησε στην Αμερική γιατί ήταν θύμα μπούλιγνκ λόγω της θηλυπρέπειας του και ο σχολικός σύμβουλος τον παρότρυνε να σταματήσει να είναι γκεί! Πώς έχεις τα μούτρα μετά από αυτά να συνεχίζεις να μιλάς για την ανάγκη πορείας "σωστής" υπερηφάνειας; 

ΣΟΚ 3: Δεν υπάρχει κατακραυγή για τους στρέιτ

Προσπαθώ να θυμηθώ πότε Πρόεδρος, Βουλευτής ή άλλο δημόσιο-χωρίς-λόγο πρόσωπο, όπως ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ο Β’, εξίσωσε τους στρέιτ με παιδεραστές ή κτηνοβάτες, πότε τους βάφτισε ανώμαλους ή πότε τους αναθεμάτισε ως αμαρτωλούς. 

ΣΟΚ 4: Δεν έχεις πρόβλημα στη δουλειά σου αν είσαι στρέιτ

Ακόμα και σε γκέι κλαμπ να δουλεύεις, αλήθεια, δεν θα έχει κανένας πρόβλημα αν είσαι στρέιτ. 

Δεν κρύβεσαι στη δουλειά σου, δεν κρατάς μυστικό ότι είσαι σχέση, δεν προσπαθείς να δείχνεις κάτι άλλο. Γιατί πολύ απλά δεν ντρέπεσαι να είσαι στρέιτ και αυτό δεν θα αλλάξει την εικόνα που έχουνε για εσένα οι συνάδελφοι σου και ο εργοδότης σου. 

Θα έχανε ένας παρουσιαστής την δουλειά του αν ήταν στρέιτ και κυκλοφορούσε ένα ερωτικό του video; Βαθύ υπαρξιακό ερώτημα για φίλους δημοσιογράφους.

ΣΟΚ 5: Κανείς δεν θα σε αναγκάσει να γίνεις γκέι!

Δεν πρόκειται για μόδα ή δόγμα, αλλά για ένα κοινωνικό κίνημα για ισότητα και ισονομία. Μπορείτε να κόψετε το ύφος των χιλίων καρδιναλίων και του Νότη Σφακιανάκη στο φόντο! Κανείς δεν προσπαθεί να κάνει το οτιδήποτε γκέι «υποχρεωτικό». Αλήθεια.  Φωνάζει ο άλλος ότι δεν πρέπει να μαθαίνουμε τα παιδιά στο σχολείο για την ομοφυλοφιλία γιατί θα γίνουν γκέι. Στο σχολείο μας έμαθαν για τον Χίτλερ αλλά δεν έγινα Χίτλερ, βλάκα, ε βλάκα. 

Δεν υπάρχει καμία καταπίεση από κανέναν για τους στρέιτ. Αντίθετα οι ΛΟΑΤ+ είναι αυτοί που καταπιέζονται κοινωνικά και νομικά. Δεν υπάρχει καμία απειλή προς τον θεσμό της οικογένειας. Χθες ήταν η μέρα του πατέρα, μια γιορτή ενόσω η πολιτεία ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ σε μερικούς άντρες να γίνουν πατέρες. Οικογένεια δεν σημαίνει πατέρας και μητέρα, οικογένεια σημαίνει αγάπη. Ακόμα κι αν δεν σέβεσαι τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών, σκέψου ότι υπάρχουν πολλές μονογονεϊκές οικογένειες. Μην αναθεματίζεις την αγάπη, γιατί χωρίς αγάπη δεν μπορεί να μεγαλώσει ένα παιδί, αλλά χωρίς μητέρα ή πατέρα μπορεί.

Δεν είναι καν αστείο, είναι επικίνδυνο.

Οι πορείες υπερηφάνειας της ΛΟΑΤ+ κοινότητας έχουν πίσω τους αγώνες πενήντα χρόνων, οι οποίοι αγώνες μηδενίζονται με αιτήματα της ίδιας της κοινωνίας για ετεροφυλοφιλικές πορείες δήθεν υπερηφάνειας. Οι πορείες υπερηφάνειας γεννήθηκαν από την ανάγκη να εξαλειφθούν προκαταλήψεις και διακρίσεις εις βάρος των ανθρώπων που τυγχάνει να είναι ΛΟΑΤ+. Γι’ αυτό αντί να εύχεστε να υπήρχε ένα Straight Pride να λέτε κι ευχαριστώ που δεν το χρειάζεστε!

Συν ἐν ζεύξη: Νίκος Χαραλάμπους

Σκηνοθέτης, ηθοποιός και δάσκαλος. Ο Νίκος Χαραλάμπους δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο «Μάστερ», όπως τον φωνάζαμε στην σχολή, είναι πάντα σκεπτικός και κωμικός ταυτόχρονα, ένας Σαιξπηρικός σχεδόν γελωτοποιός. Καθόμαστε αντικρυστά, δίπλα μου η Μαρία Μίχα και συζητάμε οι τρεις μας για ώρες ατέλειωτες. Ξεκινάμε δηλαδή να μιλάμε για ένα-δύο πράγματα και στην πορεία βρίσκουμε κι άλλα, πολλά. Συνεχίζουμε να συζητάμε στην εξώπορτα καθώς φεύγουμε, ακριβώς όπως συζητούσαμε στο «γεμάτο αναμνήσεις» σαλόνι τους.

 

Θα ξεκινήσω αυτή την ανάρτηση από το τέλος της προτελευταίας μας συνάντησης. «Νιώθετε χορτασμένοι από το θέατρο;». Παύση. Θεατρική! Η Μαρία ετοιμάζεται να απαντήσει, αλλά την προλαβαίνει ο Νίκος. «Ναι, πολύ. Δεν έχω παράπονο. Πρέπει να έκανα πάνω από τριακόσιες παραστάσεις». Σταμάτησε να μετράει, λέει, εδώ και χρόνια, άλλωστε υπηρέτησε το θέατρο και επί σκηνής ως ηθοποιός και από τα παρασκήνια ως σκηνοθέτης. «Ούτε εγώ έχω παράπονο» συμπληρώνει η Μαρία, «αλλά, νιώθεις ποτέ χορτασμένος από το θέατρο;». 

Κλέβοντας για λίγο… τα φώτα από τον Νίκο η Μαρία δηλώνει πως δεν έχει απωθημένα, γιατί έκανε πολλούς και διάφορους, μικρούς και μεγάλους ρόλους. «Δεν επιζητούσα τους μεγάλους ρόλους, εμένα αυτό που με ένοιαζε ήταν να είμαι μέλος μιας ομάδας, να ανήκω κάπου, να συν-δημιουργώ… και ο ΘΟΚ μας το προσέφερε αυτό». Ο Νίκος δεν ξεχωρίζει ρόλους που αγάπησε, που ξεχωρίζει. Η Μαρία όμως ξεκίνησε να απαριθμεί. «Η Τζένη των Πειρατών στην Όπερα [της Πεντάρας], Αδέλα στο Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα με μια απίστευτη Δέσποινα Μπεμπεδέλη στον πρωταγωνιστικό, Δυσδαιμόνα στον Οθέλλο, σκηνοθεσία του Εύη Γαβριηλίδη, τον ρόλο που έκανε και η Νιόβη όταν το σκηνοθέτησε ο Νίκος». 

Δεν άργησαν να μπουν στην κουβέντα μας οι Ικέτιδες. Πάντα όταν θα βρεθούμε μιλάμε για τις Ικέτιδες. Πέρσι είχα διοργανώσει μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Μάστερ, για την συμπλήρωση σαράντα χρόνων από την ιστορική εκείνη παράσταση στον ΘΟΚ. «Σαράντα ένα χρόνια!», αδυνατεί να το πιστέψει. Η παράσταση ήταν πετυχημένη, γιατί ήταν τέτοιες οι συνθήκες, λέει, γιατί μέσα από την τραγωδία της Κύπρου ο θίασος και οι υπόλοιποι συντελεστές δέθηκαν με έναν μαγικό τρόπο. 

«Με τον Χριστοδουλίδη, τον Ζιάκα και τον Κολώτα υπήρχε απίθανη συνεργασία» λέει, «διαφωνούσαμε πολλές φορές αλλά είχαμε και απόλυτη ανάγκη ο ένας τον άλλον. Με άκουγαν και τους άκουγα». Μοιάζει να ήταν όλα τέλεια τους λέω. «Κοίταξε» προσθέτει η Μαρία, «υπήρχαν και μερικοί συνάδελφοι που διαφωνούσαν στην αρχή… είχαν ενδοιασμούς γιατί δεν καταλάβαιναν τι θέλει να κάνει ο Νίκος». Και συνεχίζει ο Νίκος λέγοντας «αδιαφορούσα για την πρόσληψη της παράστασης, γιατί είχα, και είχαμε όλοι, αυτή την καλλιτεχνική ανάγκη. Είχαμε την ανάγκη να διαμαρτυρηθούμε αλλά να παρουσιάσουμε τους ήρωες με κριτική σκέψη». Η ανάγκη της διαμαρτυρίας, λέει, μοιάζει να είναι έμφυτη στον ίδιο, καθώς τα μαθητικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από τις διαμαρτυρίες εναντίον της Αγγλοκρατίας, αλλά μετά το 1974 δεν ήξερε ακριβώς πού να στρέψει αυτή τη συσσωρευμένη αδικία. Η κριτική σκέψη πάνω στους ήρωες της τραγωδίας θα καλλιεργούσε και την κριτική σκέψη των θεατών, συνεχίζει, καθώς η τραγωδία είναι ένα είδος πανανθρώπινο.

«Δεν είναι ότι δεν με ένοιαζε η κριτική… εννοώ αυτή που γράφεται. Εγώ πιστεύω ότι αλάθητος κριτής είναι το κοινό. Οι Ικέτιδες, όπως μάλλον θα ξέρεις, χτυπήθηκαν στην Κύπρο. Στους κριτικούς δεν άρεσε η παράσταση. Στην Ελλάδα όμως…». Προσπαθεί να μετατοπίσει το θέμα για λίγο, αλλά προσθέτει αργότερα πως μπορεί να ήταν θέμα γούστου, μπορεί αυτοί που έγραφαν να μην αποδέχονταν την πρωτοτυπία της παράστασης, μπορεί να ήταν και πολιτικά τα θέματα γιατί «εγώ ήμουν του γιατρού» (εννοεί τον Βάσο Λυσσαρίδη, τον πρόεδρο του κινήματος των Σοσιαλιστών). «Μπορεί να ήταν επειδή έπαιζαν νέοι ηθοποιοί μεγάλους ρόλους, κι έδωσα αληθινή μάχη για αυτό, ήθελα νέους ηθοποιούς όπως ο Σπύρος [Σταυρινίδης], η Άλκηστη [Παυλίδου] για ρόλους που συνήθως παίζονταν από μεγαλύτερους».

Οι Ικέτιδες είχαν δώσει ώθηση όχι μόνο στον ίδιο τον Νίκο αλλά και σε όλο το Κυπριακό Θέατρο. Ήταν η πρώτη φορά που ο ΘΟΚ εμπιστεύτηκε την σκηνοθεσία μιας τραγωδίας σε νέο κύπριο σκηνοθέτη και μετά την είσοδο του Κυπριακού Κρατικού Θεάτρου στο Φεστιβάλ της Επιδαύρου η «συνταγή της επιτυχίας» δοκιμάστηκε ξανά και ξανά. «Η τραγωδία με απορρόφησε σκηνοθετικά περισσότερο από όποιο άλλο θεατρικό είδος. Δεν θεωρώ ότι έχω ξεπεράσει εαυτόν μετά τις Ικέτιδες, χωρίς να σημαίνει ότι άλλες παραστάσεις δεν ήταν καλές. Αλλά εκείνη η στιγμή, ήταν… ανεπανάληπτη».