Σύμφωνο Συμβίωσης: 2015-2019
Σκέψεις για τα ΛΟΑΤ+ Δικαιώματα στην Κύπρο
Συμπληρώνονται φέτος τέσσερα χρόνια από την ψήφιση του νομοσχεδίου για Σύμφωνο Συμβίωσης τόσο για ετερόφυλα όσο και για ομόφυλα ζευγάρια στην Κύπρο (Νοέμβριος 2015).
Tόσο το 2011 όσο και το 2012 η Κύπρος κατατάχτηκε ως η λιγότερο φιλική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ΛΟΑΤ+ δικαιώματα, ενώ σήμερα είναι στην 21η θέση σε σύνολο 28 χωρών. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο το 2006 μόνο το 14% των Κύπριων αποδεχόταν την νομιμοποίηση των γάμων ομόφυλων ζευγαριών ενώ για το 2015 το ποσοστό έφτασε το εντυπωσιακό 37%. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία μας δείχνει κάποια εξέλιξη.
Στην Κύπρο του σήμερα το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι για όλους «πολυτέλεια», υπάρχει κόσμος που κρύβεται ή που δεν εκφράζεται ελεύθερα, στο σπίτι του, στη δουλειά του, στους δημόσιους χώρους. Παρά τις νομικές προστασίες, που εφαρμόστηκαν τα τελευταία μόλις χρόνια, τα ΛΟΑΤ+ άτομα αντιμετωπίζουν ακόμη διακρίσεις. Η κοινωνία της Κύπρου, τόσο η ΕΚ κοινότητα όσο και η ΤΚ, είναι βαθιά επηρεασμένη από την αντίστοιχη θρησκεία, τον Χριστιανισμό και τον Μωαμεθανισμό, οι οποίες δεν αποδέχονται σε καμία περίπτωση τους ομοφυλοφίλους. Το κοινωνικό στίγμα εμποδίζει ακόμα πολλά μέλη της ΛΟΑΤ+ κοινότητας να είναι ο εαυτός τους.
Μόνο η ένταξη της Κύπρου στάθηκε ανάγκη έτσι ώστε η Πολιτεία να εκσυγχρονίσει τους νόμους και να πετύχουμε σήμερα την νομική αυτή κατάσταση. Το 1993 ο κύριος Μοδινός οδήγησε την Δημοκρατία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο έκρινε ότι το άρθρο 171 του Ποινικού Κώδικα παραβαίνει το δικαίωμα περί ιδιωτικής ζωής. Με καθυστέρηση πέντε ετών, και αυτή λόγω του κίνδυνου η Κύπρος να μείνει εκτός της διαπραγματευτικής διαδικασίας για ένταξη στην ΕΕ, η Κυπριακή Βουλή αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία, το 1998. Παράλληλα στο Βορρά, όπου ίσχυαν οι ίδιοι αποικιοκρατικοί νόμοι όπως εδώ, η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε μόλις το 2014, μετά από συλλήψεις και δίκες προσώπων. Την ίδια χρονιά, το 2014, πραγματοποιείται και το πρώτο Pride της Κύπρου.
Το 2015 ψηφίστηκε από την Κυπριακή Βουλή το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών, με 39 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 3 αποχές, σε σύνολο 56 βουλευτών. Στο νομοσχέδιο αυτό δεν προβλέπεται η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, μια παράλογη και κατάφορη παραβίαση του Ευρωπαϊκού Δικαίου, καθώς προβαίνει σε διάκριση λόγω ακριβώς του σεξουαλικού προσανατολισμού. Το νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης δεν αντικαθιστά το νομοσχέδιο περί γάμου, το οποίο καθορίζει ρητώς το φύλο των προσώπων και προσφέρει όλα τα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου αυτού της τεκνοθεσίας.
Η πεποίθηση ότι το σύμφωνο συμβίωσης εξισώνει τα δικαιώματα των ζευγαριών με αυτά των έγγαμων ζευγαριών πρέπει να εκλείψει. Η ταύτιση των δύο «θεσμών» έγκειται στα περιουσιακά, ασφαλιστικά, εργατικά και φορολογικά δικαιώματα αλλά και πάλι ξεχνούμε τα βασικά και ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το άρθρο 15 του Κυπριακού Συντάγματος αναφέρει «Έκαστος έχει το δικαίωμα όπως η ιδιωτική και οικογενειακή αυτού ζωή τυγχάνη σεβασμού». Επομένως η αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών πρέπει να θεωρείται ταυτόχρονα μια θεσμοθετημένη διάκριση, εκ μέρους της ίδιας της Πολιτείας, εις βάρος των ομόφυλων ζευγαριών και κατ’ επέκταση των ομοφυλόφιλων πολιτών.
Η Πολιτεία, η Κυβέρνηση και οι τόσο καλοθελητές Βουλευτές πρέπει να προχωρήσουν στην νομική κατοχύρωση των γάμων* ομόφυλων ζευγαριών. Το αίτημα αυτό δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αίτημα αποκλειστικά της ΛΟΑΤ+ κοινότητας της Κύπρου αλλά όλης της κοινωνίας. Η λίστα των αιτημάτων των ΛΟΑΤ+ αντανακλούν την επιδιωκόμενη ουσιαστική ισότητα και προσβασιμότητα ομόφυλων ζευγαριών και όχι μόνο, διότι μέσα στην -όχι και τόσο μακρά- λίστα συμπεριλαμβάνονται τα πιο κάτω αιτήματα (α) νομική κατοχύρωση ταυτότητας φύλου, (β) πλήρη αναγνώριση γάμων ομόφυλων ζευγαριών, (γ) ισότιμη προσβασιμότητα ομόφυλων ζευγαριών σε τεκνοποίηση και γονεϊκότητα, (δ) νομικές και οικονομικές διευκολύνσεις σε άτομα που επιθυμούν να προβούν σε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου, (ε) να προωθηθούν άμεσα εκ μέρους της Κυβέρνησης ουσιαστικά προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης για τον HIV και (στ) την έκλειψη κάθε φαινομένου διάκρισης ή ρητορικής ή πράξης μίσους λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, κάτι που το άρθρο 28 του Συντάγματος δεν αναφέρει.
*Σημείωση για την μητέρα μου ή και άλλες μητέρες: Γάμος σύμφωνα με το νομοσχέδιο είναι είτε πολιτικός, ο οποίος τελείται από λειτουργό, ή αναγνωρισμένος θρησκευτικός. Πρέπει να διαχωρίζεται η τέλεση ενός θρησκευτικού μυστηρίου από μια ληξιαρχική πράξη (υφίσταται γάμος ακόμα κι αν δεν προηγηθεί θρησκευτική τελετή, όπως τα παιδιά έχουν όνομα ακόμα κι αν δεν βαφτίζονται).Τόσο απλό.
Σκέψεις για τα ΛΟΑΤ+ Δικαιώματα στην Κύπρο
Συμπληρώνονται φέτος τέσσερα χρόνια από την ψήφιση του νομοσχεδίου για Σύμφωνο Συμβίωσης τόσο για ετερόφυλα όσο και για ομόφυλα ζευγάρια στην Κύπρο (Νοέμβριος 2015).
Tόσο το 2011 όσο και το 2012 η Κύπρος κατατάχτηκε ως η λιγότερο φιλική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ΛΟΑΤ+ δικαιώματα, ενώ σήμερα είναι στην 21η θέση σε σύνολο 28 χωρών. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο το 2006 μόνο το 14% των Κύπριων αποδεχόταν την νομιμοποίηση των γάμων ομόφυλων ζευγαριών ενώ για το 2015 το ποσοστό έφτασε το εντυπωσιακό 37%. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία μας δείχνει κάποια εξέλιξη.
Στην Κύπρο του σήμερα το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι για όλους «πολυτέλεια», υπάρχει κόσμος που κρύβεται ή που δεν εκφράζεται ελεύθερα, στο σπίτι του, στη δουλειά του, στους δημόσιους χώρους. Παρά τις νομικές προστασίες, που εφαρμόστηκαν τα τελευταία μόλις χρόνια, τα ΛΟΑΤ+ άτομα αντιμετωπίζουν ακόμη διακρίσεις. Η κοινωνία της Κύπρου, τόσο η ΕΚ κοινότητα όσο και η ΤΚ, είναι βαθιά επηρεασμένη από την αντίστοιχη θρησκεία, τον Χριστιανισμό και τον Μωαμεθανισμό, οι οποίες δεν αποδέχονται σε καμία περίπτωση τους ομοφυλοφίλους. Το κοινωνικό στίγμα εμποδίζει ακόμα πολλά μέλη της ΛΟΑΤ+ κοινότητας να είναι ο εαυτός τους.
Μόνο η ένταξη της Κύπρου στάθηκε ανάγκη έτσι ώστε η Πολιτεία να εκσυγχρονίσει τους νόμους και να πετύχουμε σήμερα την νομική αυτή κατάσταση. Το 1993 ο κύριος Μοδινός οδήγησε την Δημοκρατία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο έκρινε ότι το άρθρο 171 του Ποινικού Κώδικα παραβαίνει το δικαίωμα περί ιδιωτικής ζωής. Με καθυστέρηση πέντε ετών, και αυτή λόγω του κίνδυνου η Κύπρος να μείνει εκτός της διαπραγματευτικής διαδικασίας για ένταξη στην ΕΕ, η Κυπριακή Βουλή αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία, το 1998. Παράλληλα στο Βορρά, όπου ίσχυαν οι ίδιοι αποικιοκρατικοί νόμοι όπως εδώ, η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε μόλις το 2014, μετά από συλλήψεις και δίκες προσώπων. Την ίδια χρονιά, το 2014, πραγματοποιείται και το πρώτο Pride της Κύπρου.
Το 2015 ψηφίστηκε από την Κυπριακή Βουλή το σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών, με 39 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 3 αποχές, σε σύνολο 56 βουλευτών. Στο νομοσχέδιο αυτό δεν προβλέπεται η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, μια παράλογη και κατάφορη παραβίαση του Ευρωπαϊκού Δικαίου, καθώς προβαίνει σε διάκριση λόγω ακριβώς του σεξουαλικού προσανατολισμού. Το νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης δεν αντικαθιστά το νομοσχέδιο περί γάμου, το οποίο καθορίζει ρητώς το φύλο των προσώπων και προσφέρει όλα τα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου αυτού της τεκνοθεσίας.
Η πεποίθηση ότι το σύμφωνο συμβίωσης εξισώνει τα δικαιώματα των ζευγαριών με αυτά των έγγαμων ζευγαριών πρέπει να εκλείψει. Η ταύτιση των δύο «θεσμών» έγκειται στα περιουσιακά, ασφαλιστικά, εργατικά και φορολογικά δικαιώματα αλλά και πάλι ξεχνούμε τα βασικά και ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το άρθρο 15 του Κυπριακού Συντάγματος αναφέρει «Έκαστος έχει το δικαίωμα όπως η ιδιωτική και οικογενειακή αυτού ζωή τυγχάνη σεβασμού». Επομένως η αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών πρέπει να θεωρείται ταυτόχρονα μια θεσμοθετημένη διάκριση, εκ μέρους της ίδιας της Πολιτείας, εις βάρος των ομόφυλων ζευγαριών και κατ’ επέκταση των ομοφυλόφιλων πολιτών.
Η Πολιτεία, η Κυβέρνηση και οι τόσο καλοθελητές Βουλευτές πρέπει να προχωρήσουν στην νομική κατοχύρωση των γάμων* ομόφυλων ζευγαριών. Το αίτημα αυτό δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως αίτημα αποκλειστικά της ΛΟΑΤ+ κοινότητας της Κύπρου αλλά όλης της κοινωνίας. Η λίστα των αιτημάτων των ΛΟΑΤ+ αντανακλούν την επιδιωκόμενη ουσιαστική ισότητα και προσβασιμότητα ομόφυλων ζευγαριών και όχι μόνο, διότι μέσα στην -όχι και τόσο μακρά- λίστα συμπεριλαμβάνονται τα πιο κάτω αιτήματα (α) νομική κατοχύρωση ταυτότητας φύλου, (β) πλήρη αναγνώριση γάμων ομόφυλων ζευγαριών, (γ) ισότιμη προσβασιμότητα ομόφυλων ζευγαριών σε τεκνοποίηση και γονεϊκότητα, (δ) νομικές και οικονομικές διευκολύνσεις σε άτομα που επιθυμούν να προβούν σε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού φύλου, (ε) να προωθηθούν άμεσα εκ μέρους της Κυβέρνησης ουσιαστικά προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης για τον HIV και (στ) την έκλειψη κάθε φαινομένου διάκρισης ή ρητορικής ή πράξης μίσους λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, κάτι που το άρθρο 28 του Συντάγματος δεν αναφέρει.
*Σημείωση για την μητέρα μου ή και άλλες μητέρες: Γάμος σύμφωνα με το νομοσχέδιο είναι είτε πολιτικός, ο οποίος τελείται από λειτουργό, ή αναγνωρισμένος θρησκευτικός. Πρέπει να διαχωρίζεται η τέλεση ενός θρησκευτικού μυστηρίου από μια ληξιαρχική πράξη (υφίσταται γάμος ακόμα κι αν δεν προηγηθεί θρησκευτική τελετή, όπως τα παιδιά έχουν όνομα ακόμα κι αν δεν βαφτίζονται).Τόσο απλό.
