Βλαδίμηρος Καυκαρίδης

Σήμερα έχουμε την “πολυτέλεια” να βλέπουμε παραστάσεις μεγάλου βεληνεκούς. Για παράδειγμα, πέρσι είδαμε τον Καυκασιανό Κύκλο με κιμωλία και φέτος ανεβαίνει η Όπερα της Πεντάρας. Σήμερα θεωρούμε κάποια πράγματα δεδομένα... Το -επαγγελματικό- θέατρο στην Κύπρο έκανε τα πρώτα βήματα του στην δεκαετία του 1950, λίγο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης ήταν εκεί. Για αυτήν την μορφή του θεάτρου θα αναφερθώ σήμερα¹, για έναν θεατράνθρωπο που έζησε το θέατρο από την αρχή του και που δυστυχώς έφυγε νωρίς.

Οι απαρχές, από την δεκαετία του 50 μέχρι τον ΟΘΑΚ

Ξεκίνησε γύρω στα 20 του χρόνια από την Κυπριακή Σκηνή, ένα βραχύβιο θίασο ιδρυμένο το 1952, και κατά τα 1952-56 ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης, από τους λιγοστούς αποκλειστικά επαγγελματίες ηθοποιούς, συμμετέχει και στον θίασο του Κυπριακού Θεάτρου, του μακροβιότερου θιάσου πριν την ίδρυση του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου (ΘΟΚ). Το 1957 ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη των Ηνωμένων Καλλιτεχνών, ενός θιάσου-κινήματος, μιας ομάδας νέων ηθοποιών “που ένιωσαν την ανάγκη της ανανέωσης του θεάτρου μας”. Τα χρόνια εκείνα αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν χαλεποί καιροί.

Τον Οκτώβριο του 1960 συγκροτείται το Νέο Θέατρο και για πρώτη φορά τίθεται επί τάπητος το ζήτημα δημιουργίας ενός κρατικού θεάτρου και το καλοκαίρι του 1961 ιδρύθηκε η Νέα Σκηνή, όσο στα σκαριά ήταν η δημιουργία του Οργανισμού Θεατρικής Ανάπτυξης Κύπρου (ΟΘΑΚ). Και σε αυτές τις δυο “απόπειρες” ανανέωσης του Κυπριακού θεάτρου ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης κατείχε... πρωταγωνιστικό ρόλο. Ακόμα και με άρθρα του εκφράζει την πεποίθησή του πως αν ιδρυθεί και ένα σωματείο ηθοποιών οι Κύπριοι ηθοποιοί θα αποκτήσουν το κύρος “που ίσως μερικοί τους αρνούνται”.

Το 1961 ο Οργανισμός Θεατρικής Ανάπτυξης Κύπρου μετά από πιέσεις χορηγείται με προσωπική εισφορά του πρώτου προέδρου της Δημοκρατίας, αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ', και με εισφορά της Ελληνικής Κυβέρνησης, 5 χιλιάδες λίρες Κύπρου έκαστη! Για τον Βλαδίμηρο γράφονται διθυραμβικές κριτικές για τις ερμηνείες του στα έργα του ΟΘΑΚ, Η πινακοθήκη των ηλιθίων του Νίκου Τσιφόρου στο σκηνοθετικό ντεμπούτο της Μόνικας Χατζηβασιλείου (Δεκέμβριος 1961) και Επιθεωρητής του Νικολάι Γκόγκολ σε σκηνοθεσία Εύη Γαβριηλίδη (Απρίλιος 1962).

Σκηνοθετική καταξίωση και ΘΟΚ

Το 1962 ο Βλαδίμηρος αναχωρεί για σπουδές στη σκηνοθεσία στο Κρατικό Ινστιτούτο Θεατρικών Σπουδών της Μόσχας. Με την επιστροφή του ιδρύει μια Δραματική Σχολή και το Νέο Θέατρο (μετέπειτα Νέο Μουσικό Θέατρο και Οργανισμός Μουσικού Θεάτρου). Σκηνοθετεί σε Παγκύπρια πρώτη παράσταση την Λοκαντιέρα του Κάρλο Γκολντόνι, τον Μάιο του 1967 με την νεοεμφανιζόμενη τότε Δέσποινα Μπεμπεδέλη στον ρόλο της λοκαντιέρα Μιραντολίνας. Η μεγαλύτερη επιτυχία του θιάσου ήταν ο Νασρεντίν Χότζας του Γεράσιμου Σταύρου που έδωσε 118 παραστάσεις με 37μελή θίασο και λαμβάνει θερμά σχόλια.

Το 1969 ο θίασος ανεβάζει -για δεύτερη φορά παγκύπρια- μια Αρχαία Ελληνική Κωμωδία, την Ειρήνη του Αριστοφάνη σε μετάφραση Θεοδόση Πιερίδη και περιοδεύει στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας στην Αμμόχωστο, στο Κούριο της Λεμεσού και στο Αμφιθέατρο Σχολής Τυφλών στη Λευκωσία. Το 1970 ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης σκηνοθετεί τον Καπετάν Μιχάλη του Νίκου Καζαντζάκη σε διασκευή του Νίκου Ιγγλέση, με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ολόκληρη η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε ως μια περίοδος σκηνοθετικής του τόλμης.

Αργότερα κατά την δεύτερη και τελευταία σεζόν του Θεάτρου του ΡΙΚ γίνεται μέλος του και σκηνοθετεί το τελευταίο έργο του θιάσου, τον Θείο Βάνια του Τσέχωφ, σε μια άλλη Παγκύπρια πρώτη παράσταση, τον Απρίλιο του 1971. Νωρίτερα τον ίδιο χρόνο, τον Μάρτιο, είχε διοριστεί το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του ΘΟΚ, τον Οκτώβριο ψηφίστηκε ο νόμος περί ίδρυσης του Θεατρικού Οργανισμού και τον Νοέμβριο ο Βλαδίμηρος σκηνοθετεί την δεύτερη παραγωγή του νεοϊδρυθέντος κρατικού θεάτρου, τον Ποπολάρο του Γρηγόριου Ξενόπουλου.

Τον Φεβρουάριο του 1972 κάνει πρεμιέρα στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας η Αυλή των θαυμάτων του Ιάκωβου Καμπανέλλη σε σκηνοθεσία του Βλαδίμηρου Καυκαρίδη και αποτελεί την πρώτη μεγάλη επιτυχία του ΘΟΚ με 55 παραστάσεις και πέραν των 11 χιλιάδων θεατών. Στα τέλη του 1972 διορίζεται ως καλλιτεχνικός σύμβουλος και σκηνοθέτης του ΘΟΚ ο Σωκράτης Καραντινός, τον οποίο ο Βλαδίμηρος ονόμασε δάσκαλο και αναντικατάστατο ψυχωτή του ΘΟΚ, με τον οποίο είχαν μια εξαίρετη συνεργασία.

Από το 1973 ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης σκηνοθετεί μια σειρά από έργα ιδιαίτερα, ξεχωριστά, μνημονεύω μόνο δυο: τους Παλαιστές του Στρατή Καρρά με τον συγγραφέα να παρίσταται στην πρεμιέρα χαρακτηρίζοντας μετέπειτα την σκηνοθεσία “συγκλονιστική από κάθε πλευρά” και τους Ομήρους του Λουκή Ακρίτα, η πρώτη συνεργασία με τον αδελφό του Κώστα, που χαρακτηρίστηκε ως μια από τις καλύτερες δημιουργίες του ΘΟΚ. Στις 12 Ιουλίου 1974 κάνει πρεμιέρα ένα άλλο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, Παραμύθι χωρίς όνομα, στο Αμφιθέατρο Ακροπόλεως επίσης σε σκηνοθεσία Βλαδίμηρου Καυκαρίδη αλλά οι παραστάσεις διακόπτονται εκείνη την μαύρη Δευτέρα όταν τα ημερολόγια έγραφαν 15 Ιουλίου.

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η πατρίδα μας το φθινόπωρο του ίδιου έτους άρχισε μια περιοδεία του ΘΟΚ στην Ελλάδα με δυο έργα σκηνοθετημένα από τον Βλαδίμηρο, τους Ομήρους και Το Νερόν του Δρόπη του Πασιαρδή, και τα έσοδα των παραστάσεων, γύρω στις 25 χιλιάδες λίρες Κύπρου, δόθηκαν στο Ταμείο Εκτοπισθέντων και Παθόντων. Παράλληλα ακολούθησε μια σειρά παραστάσεων στην Κύπρο με ελεύθερη είσοδο σε πρόσφυγες.

Η Παιδική Σκηνή και το Ελεύθερο Θέατρο

Το 1976 ο ΘΟΚ ιδρύει την Παιδική Σκηνή με το έργο του Μπράιαν Γουέι ο Παπουτσωμένος Γάτος. Συνολικά ο Βλαδίμηρος σκηνοθετεί 7 παιδικά έργα από τα 19 που ανέβασε η Παιδική Σκηνή μέχρι την αποχώρηση του από τον ΘΟΚ, το 1983². Τελευταίες του σκηνοθεσίες στον ΘΟΚ η θρυλική Λυσιστράτη σε μετάφραση και διασκευή Κώστα Μόντη, με την Λένια Σορόκου στον πρωταγωνιστικό ρόλο το 1981³ και το Αυγουστιάτικο Φεγγάρι του Τζων Πάτρικ το 1983⁴.

Τον Οκτώβριο του 1983 παίρνει την μεγάλη απόφαση να αποχωρήσει από το κρατικό θέατρο και να... επαναλειτουργήσει το Νέο Θέατρο, 3 χρόνια μετά θα μετονομαστεί σε Σατιρικό Θέατρο, το πρώτο επιχορηγούμενο ελεύθερο θέατρο⁵! Δυστυχώς 2 μήνες μετά την ίδρυση του προδόθηκε από την καρδιά του...⁶

Είμαστε εδώ -θεατρικά- σήμερα γιατί πολλοί πίστεψαν στον Βλαδίμηρο Καυκαρίδη. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα έχει πια στέγη, μετά από πολλές, πολλές δυσκολίες. Επιπλέον, από το 1992 λειτουργεί και η πρώτη Δραματική Σχολή στην Κύπρο με το όνομά του, με διακεκριμένους καθηγητές να προσφέρουν υψηλού επιπέδου μόρφωση στους σπουδαστές της, αυτό ήταν άλλωστε ένα από τα οράματά του.

Αφίσα του έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη, Αυλή των θαυμάτων που σκηνοθέτησε ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης στον ΘΟΚ το 1972. Από το αρχείο ΘΟΚ.

Το 1968 ο Βλαδίμηρος μιλούσε για “αντιθεατρικούς οδοστρωτήρες” και δυστυχώς αυτοί οι οδοστρωτήρες υπάρχουν μέχρι και σήμερα, με διαφορετικές και ίσως πιο τρομαχτικές μορφές. Πρέπει να πράξουμε όπως μας δίδαξε ένας τέτοιος άνθρωπος, ένας άνθρωπος των τεχνών, ο οποίος έδινε ιδιαίτερη σημασία στην παρουσία της ομάδας, αφού προτιμούσε και έδινε την ψυχή του σε πολυπρόσωπες παραγωγές. Ας αντισταθούμε σε αυτούς τους αντιθεατρικούς οδοστρωτήρες και ας προσφέρουμε θέατρο από τον λαό για τον λαό, με πολλή αγάπη, κατανόηση μα και γνώση και ίσως φτάσουμε στην δική του... Αυλή των θαυμάτων.

Αιωνία του η μνήμη.

1) Όλα τα στοιχεία αντλήθηκαν από το βιβλίο της Άντρης Χ. Κωνσταντίνου, Το θέατρο στην Κύπρο (1960-1974). Οι θίασοι, η κρατική πολιτική και τα πρώτα χρόνια του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, Εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2007, εκτός κι αν δηλωθεί η πηγή.

2) Από δική μου έρευνα από το αρχείο του ΘΟΚ. Ο Βλαδίμηρος Καυκαρίδης σκηνοθέτησε τις εξής παραγωγές: Τα δυο μαγεμένα δεντράκια (Οκτώβριος 1976), Το βαρελάκι με το μέλι (Φεβρουάριος 1977), Ο λαγός ο καυχησιάρης (Οκτώβριος 1980, σε δική του μετάφραση), Τα δυο αδέλφια και το μαύρο ποτάμι (Ιανουάριος 1981), Το παραμύθι για τους τετράδυμους αδερφούς (Φεβρουάριος 1982), Ο φίλος μου ο πίθηκος (Ιανουάριος 1983) και Το γαϊτανάκι (Απρίλιος 1983).

3) Αρχείο ΘΟΚ: http://www.thoc.org.cy/gr/archive/Production.aspx?ProductionID=92 (Ανάκτηση: 3/11/2013).

4) Αρχείο ΘΟΚ: http://www.thoc.org.cy/gr/archive/Production.aspx?ProductionID=103 (Ανάκτηση: 3/11/2013).

5) 5 Χρόνια Σατιρικό Θέατρο, Λευκωσία 1988.

6) Ιστορικό Σατιρικού Θεάτρου: http://www.satiriko.com/POLITISTIKOKENTRO.html (Ανάκτηση: 3/11/2013).