αντί ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Αυτο-έντευξη

Αντί προγράμματος:

 α) Σκηνοθετικό σημείωμα

β) Συνέντευξη με τον δημιουργό

γ) Κείμενα προγράμματος

Σε όλους είναι γνωστή η ιστορία της Αντιγόνης, πολλοί θα είδαν έστω μία φορά την Αντιγόνη του Σοφοκλή στο θέατρο. Ακόμα περισσότεροι είναι αυτοί που ξέρουν απόσπασμα της τραγωδίας «Ω τάφε μου, κρεβάτι νυφικό» είτε από την Παναγιώτα Καραχισαρίδου, κατά κόσμο Πέγκυ Καρρά, ή και την Μαρίνα Κουντουράτου. Ο θρήνος της Αντιγόνης στο τέταρτο επεισόδιο της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή είναι μεν σύντομος αλλά είναι βαθύτατα συγκινητικός. Σήμερα κάνουμε λόγο για έναν νέο μονόλογο αντί αυτόν της Αντιγόνης, αντί-Αντιγόνη.

Ποια ήταν η αφορμή για την περίεργη αυτή «παράσταση»;

Η τρομοκρατική επίθεση σε δύο τζαμιά στη Νέα Ζηλανδία. Μπορεί να έχουμε αποκτηνωθεί με την συχνότητα των τρομοκρατικών επιθέσεων αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που μας συνταράζουν, ελπίζω. Οι χώροι λατρείας είναι τόσο ιεροί που ακόμα και οι άπιστοι ή αλλόθρησκοι τους σέβονται. Θυμάμαι την πρώτη φορά που αυτός ο μύθος καταρρίφθηκε για εμένα. Ήταν Ιούλιος 2016, μόλις έκανα τις τελικές διορθώσεις για τη διασκευή της Μαίρη Στιούαρντ του Σίλερ και άνοιξα την τηλεόραση για να… χαλαρώσω και ακούω ότι τρομοκράτες μπήκαν στην Εκκλησία Σεν Ετιέν ντε Ρουβρέ και δολοφόνησαν τον ιερέα εντός του ναού.

Η Αντιγόνη σήμερα έχει πράγματα να μας πει;

Η τραγωδία και το αρχαιοελληνικό δράμα είναι πάντα επίκαιρο. Κάπου είχα διαβάσει για τις αριστοφανικές κωμωδίες ότι δεν είναι διαχρονικός ο Αριστοφάνης, αλλά εμείς είμαστε ηλίθιοι και κάνουμε ακόμη τα ίδια λάθη. Αυτό ισχύει και για τις τραγωδίες. Φτάσαμε στο σημείο να ξαναμιλάμε για τα δεδομένα, τα αρχέγονα, τα ανθρώπινα απ’ την αρχή.

Ναι αλλά μιλάει η Αντιγόνη για την τρομοκρατία;

Αν τοποθετούσαμε την πλοκή στο σήμερα ο Κρέοντας θα καταδίκαζε την Αντιγόνη με κατηγορίες τρομοκρατίας. Η τρομοκρατία έχει άμεση σχέση με την εξουσία. Οι Άγγλοι θεωρούσαν και τους Κύπριους τρομοκράτες γιατί ήθελαν και διεκδικούσαν κάτι απαγορευμένο, όποιος πάει κόντρα στην εξουσία είναι τρομοκράτης. Αλλά επειδή μαίνεται ένας νέος ιερός πόλεμος, μια ανάδρομη σταυροφορία, η εξουσία της Δύσης κάνει την τρομοκρατία όργανο της για να γίνει πιο αυστηρή, νεοφιλελεύθερη, φιλοπόλεμη κτλ. Ο πόλεμος γεννά τον πόλεμο και η τρομοκρατία την τρομοκρατία. Όπως η τρομοκρατική επίθεση την 11^η Σεπτεμβρίου γέννησε την αμερικανική τρομοκρατία στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, έτσι και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι οδήγησαν την Γαλλία να συμμετάσχει στον πόλεμο στη Συρία. Η Αντιγόνη όμως δεν είναι τρομοκράτης, είναι το θύμα όπως είναι η ανθρωπότητα σήμερα. Η Αντιγόνη είναι η ειρηνίστρια που χρειαζόμαστε σήμερα.

Η τραγωδία μπορεί να μας μάθει τόσα πολλά πράγματα;

Οι τραγωδίες με ελκύουν γιατί ακριβώς έχουν συμπιεσμένη γνώση και ύλη. Έμαθα κάποια πράγματα διαβάζοντας τραγωδίες, στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο, έμαθα περισσότερα βλέποντας παραστάσεις και έμαθα ακόμα περισσότερα κοντά στον Νίκο Χαραλάμπους, την Αννίτα Σαντοριναίου και τον Νεοκλή Νεοκλέους στην Δραματική. Μέχρι τώρα έχω μεταφράσει οκτώ τραγωδίες και πάντα μαγεύομαι και συγκινούμαι με το πόσο έντονα μιλάνε για το σήμερα, αν και γράφτηκαν πριν δυόμισι χιλιετηρίδες.

Και αυτό το κείμενο, είναι τραγωδία;

Το νέο αυτό κείμενο είναι ένα σύντομο, μεταδραματικό κείμενο με πρωταγωνίστρια την Αντιγόνη. Όπως οι βομβιστές αυτοκτονίας φωνάζουν τον Θεό, όπως οι αυτόχειρες καμιά φορά αφήνουν ένα βίντεο πίσω τους, όπως ο τρομοκράτης στη Νέα Ζηλανδία έγραψε ένα μανιφέστο, έτσι και η Αντιγόνη αυτή αφήνει πίσω της ένα βίντεο, ένα μονόλογο, ένα μανιφέστο αγάπης όχι προς τον Θεό αλλά προς τον Άνθρωπο.

Γιατί η επιλογή της αναμετάδοσης;

Γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μέρος της ζωής μας πια και ένα μέσο διάδοσης ιδεών, ακόμα ρατσιστικών και φασιστικών. Ο τρομοκράτης τόλμησε να κάνει ζωντανή αναμετάδοση των δολοφονιών του, εκατομμύρια άνθρωποι τον είδαν, του έκαναν σχόλια, έκαναν share το βίντεο. Απίστευτο πόσο χρόνο καταναλώνουμε στο μίσος, στο κινητό, στον υπολογιστή. Είναι μια πολιτική διαμαρτυρία επίσης, κάνω ότι έκανε αυτός ο άνδρας αλλά εγώ κάνω το αντίθετο, το μήνυμά μου είναι ειρηνικό, ουμανιστικό. 

Το θέατρο και η πολιτική πάνε μαζί;

Το θέατρο είναι κοινωνικό φαινόμενο, το θέατρο ακροάζεται τις ανάγκες της κοινωνίας και μεταλλάσσεται. Είχα δει ένα εξαιρετικό meme που έδειχνε τους Εβραίους της Γερμανίας πριν και μετά την άνοδο του φασισμού, πριν ως καταστηματάρχες και μετά ως εργάτες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και έλεγε «Μπορεί εσύ να μην νοιάζεσαι για την πολιτική αλλά η πολιτική νοιάζεται για εσένα». Αυτό ισχύει και σήμερα. Και αυτό το παραβλέπουμε. Το θέατρο, ίσως άθελά μου να μιλώ για την Κύπρο τώρα, αντιμετωπίζει την σχέση θεάτρου-πολιτικής-κοινωνίας με αναισθητικό.

Κατά πόσο είναι το live streaming όμως θέατρο;

Δεν είναι θέατρο, όχι. Είναι όμως κάτι παραστατικό. Η επιλογή του live streaming έγινε καταρχάς για οικονομικούς λόγους. Μηδενίζει τα έξοδά μου, δουλεύω μόνος, δεν ενοικιάζω θέατρο, δεν απασχολώ άλλους συντελεστές ή συναδέλφους, δεν έχω ούτε κέρδος όμως. Έχω προσπαθήσει κάποιες φορές να κάνω μια παράσταση δική μου, έχω προτείνει έργα αλλά δεν έγιναν αυτά. Οι Βάκχες και η Μήδεια τελειώνουν με τον ίδιο τρόπο ξέρετε…

Ίσως είναι οι επόμενες μεταφράσεις δηλαδή;

Μπορεί, κανείς δεν ξέρει.

Και τι λένε λοιπόν οι δύο αυτές τραγωδίες;

Αυτά που θέλαμε δεν έγιναν, αλλά αυτά που δεν θέλαμε βρήκαν τρόπο οι θεοί να γίνουν. Πολλά πράγματα δεν γίνονται στην Κύπρο… Το θέατρο στην Κύπρο έχει πολλά προβλήματα, δεν είναι σταθερό γιατί βασίζεται σε ελλιπή στήριξη από το κράτος, όπως και όλοι οι τομείς του πολιτισμού. Το θέατρο έχει ανάγκη την επικοινωνία, γιατί έτσι κρατιέται ζωντανό. Πρέπει να επικοινωνούμε μεταξύ μας για τις ανάγκες μας ή για τις ανάγκες της κοινωνίας, να συνεργαζόμαστε και να μην ανταγωνιζόμαστε όπως γίνεται σήμερα. Χρειάζεται έπειτα να επικοινωνήσουμε τη δουλειά μας με τον κόσμο, θέλουμε νέους και περισσότερους θεατές. Χρειάζεται να έχουμε και λίγη εμπιστοσύνη καμιά φορά, να κάνουμε τόπο στα εγώ μας. Ξέρετε πόσες φορές δεν με πήραν στα σοβαρά γιατί είμαι νέος ή γιατί είμαι απόφοιτος της τάδε Δραματικής; Ή πόσες φορές με απέρριψαν γιατί δεν έχω πείρα; Κανείς δεν έγινε από το πουθενά καλύτερος. Και αυτό που με στεναχωρεί είναι ότι βρίσκω ανθρώπους να συμφωνούν μαζί μου αλλά πάλι δεν γίνεται τίποτα.

αντί ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Συγγραφή, σκηνοθεσία, ερμηνεία: Φώτης Φωτίου

ΤΕΧΝΩΝ Θέατρο

Δευτέρα, 1 Απριλίου 2019 στις 21:00

Το performance θα γίνει μέσω live streaming στο event του Facebook.

Μπορείτε να δείτε το performance εδώ

Θεατραγόρας

Θεατραγόρας είναι ένας χαμένος διάλογος του Πλάτωνα, γράφτηκε προχθες και αναφέρεται στους κινδύνους που ελλοχεύουν για την θεατρική κατάσταση της Κύπρου λόγω την εμφάνιση των θεατρικών σοφιστών. Τα βασικά πρόσωπα του διαλόγου είναι ο Σωκράτης και ο Θεατραγόρας, ο νεοσοφιστής. Ο σούπερ-σταρ Σωκράτης αναρωτιέται και ερωτά τον Θεατραγόρα τι όφελος θα είχε ένας θεατής από τα λεγόμενά του και την απόφαση του για το σταύρωμα του μισού κονδυλίου της θεατρικής ανάπτυξης. Ο νεοσοφιστής δεν απαντά ευθέως πως το μάθημα που θέλει να δώσει είναι η οικονομική τέχνη, αλλά εννοείται. Ο Σωκράτης διαφωνεί όπως πάντα και ξεκινά να μιλά μόνος του.

Η μετάφραση του αποσπάσματος στη κοινή νεοελληνική έγινε από τον φιλόλογο Φώτη Φωτίου, γνωστό και με το ψευδώνυμο Κα. Κο. Μύρης. 

Σωκράτης:

Υπήρχε κάποτε μια εποχή, πολύ πριν την Κρίση, όπου δεν υπήρχαν θνητοί αλλά απλά όντα. Υπάρχουν τώρα πολλοί μύθοι για το πώς φτιάχτηκαν οι άνθρωποι, άλλοι θα μιλήσουν για την εξέλιξη, άλλοι θα μιλάνε για πηλό, αλλά δεν είναι επί του παρόντος. Αυτό το περίεργο ον, το οποίο έτυχε να περπατάει στα δύο του πόδια και να ομιλεί, είχε την ανάγκη να οργανωθεί σε σύνολα, τα οποία θα λέμε κοινωνίες.

Ακόμα και στις πρώιμες μορφές κοινωνίας του ανθρώπου, οι θνητοί έκαναν κάποιες ιερές τελετές, οι οποίες ήταν η πρώιμη μορφή του θεάτρου. Μέσα στους επόμενους αιώνες το θέατρο ήκμασε σε όλες τις περιοχές του κόσμου. Αλλά ας μιλήσουμε για την Αρχαία Ελλάδα που τόσο αγαπάς και τόσο πολύ επικαλείσαι αγαπητέ μου Θεατραγόρα.

Στην Αρχαία Ελλάδα ο προϋπολογισμός του θεάτρου ήταν σταθερός, κάθε χρόνο παρουσιάζονταν τόσο τραγωδίες όσο και κωμωδίες και πολλοί ήταν αυτοί που λάμβαναν μέρος στις παραστάσεις. Τα έξοδα των παραστάσεων καλύπτονταν μόνο από τους πλούσιους πολίτες. Τα θέατρα ήταν πάντα γεμάτα με τους πολίτες και τους πολιτικούς. Την άνοιξη όμως, κατά τα Μεγάλα Διονύσια, η Αθήνα φιλοξενούσε πρεσβευτές από ξένες χώρες, ας τους πούμε τουρίστες, και το θέατρο ήταν η επίδειξη ισχύος της πόλης γιατί αναδείκνυε το πολιτιστικό και πνευματικό επίπεδο της Αθήνας.

Αυτά μια φορά κι έναν καιρό. Το θέατρο όμως επειδή είναι κοινωνικό φαινόμενο μεταλλάσσεται όταν αλλάζει και η κοινωνία. Το θέατρο δεν είναι για τους λίγους, κι αν κάποιος καμώθηκε πως κάνει θέατρο για λίγους τότε δεν ζούσε από αυτό. Ας μιλήσουμε όμως λίγο για το νησί που ζει στο ήμισυ, την Κύπρο λέω. Το θέατρο εδώ ξεκίνησε αργά, το επαγγελματικό θέατρο θεμελιώθηκε λίγο πριν την ανεξαρτησία και το κρατικό θέατρο ιδρύθηκε μόλις το 1971, μέσω πολλών πολιτικών ταραχών. Την δεκαετία του 1980 εμφανίζεται και το Ελεύθερο Θέατρο, ανεξάρτητο από το κρατικό.

Επί χρόνια ολάκερα τα μικρά θεατρικά σχήματα –πλην των τεσσάρων ιστορικών θεάτρων με συνεχή θεατρική παραγωγή- δεν επιχορηγούνταν ή επιχορηγούνταν με διαφορετικά κριτήρια. Στα πλαίσια της «διαφάνειας και της χρηστής διοίκησης» αποφασίζεται ένα νέο σχέδιο που φέρνει εντελώς συμπτωματικά το όνομα του βωμού των αρχαίων θεάτρων. Τέσσερα χρόνια τώρα εφαρμόζεται η Θυμέλη και φέτος σταυρώσατε την μισή.

Η αλήθεια είναι πως έχουν αλλάξει τα πράγματα ναι, αλλά τα προβλήματα είναι τα ίδια. Πρώτον το κονδύλι για θεατρική ανάπτυξη παραμένει το ίδιο εδώ και χρόνια και επομένως είναι λογικό, αφού αυξάνεται ο θεατρικός κόσμος, η πίτα του κονδυλίου να μοιράζεται σε περισσότερα (και μικρότερα) κομμάτια. Δεύτερον, το κονδύλι αυτό το διαχειρίζεται λανθασμένα το κρατικό θέατρο, κάτι το οποίο προκαλεί πολλές φορές άσκοπες συγκρούσεις. Και τρίτον και τελευταίο δεν υπάρχει η θεατρική παιδεία και το θεατρικό κοινό είναι μικρό για το αυξανόμενο μέγεθος θεατρικής παραγωγής.

Βλέπεις Θεατραγόρα ξέρω καλά τους σοφιστές του είδους σου. Αν το θέατρο ήταν τράπεζα θα κάναμε τα πάντα για να το σώσουμε, αλλά επειδή το θέατρο δεν έχει καμιά σημασία για εσένα θες να το κλείσουμε. Οι σοφιστές σήμερα, δημαγωγούς τους λέγανε στο χωριό μου, λένε ότι είναι πολλά τα έξοδα και αφού τα έσοδα είναι δυσανάλογα καλύτερα να μην κάνουμε πολιτισμό, την ίδια ώρα που επιζητούν πολιτισμό επιπέδου BBC, γιατί οι «σαπουνόπερες» και τα «θεατράκια» είναι πασέ. Ωστόσο θα το συζητήσουμε το θέμα αυτό, διεξοδικά, όταν σταματήσεις να κρύβεσαι πίσω από το δάκτυλό σου, τώρα είναι καιρός να ασχοληθούμε και με κάτι άλλο, όπως κάνουμε πάντα. Εδώ και ώρα έπρεπε να πάω κάπου αλλά έμεινε εδώ για να ευχαριστήσω τον ωραίο Καλλία.