Θεακρίνος: Αντιγόνη

Αν ζούσε ο Αριστοτέλης σήμερα, και έβλεπε πως ζούμε, πως συμπεριφερόμαστε και πως σκεφτόμαστε νομίζω θα αναθεωρούσε για τον Οιδίποδα και θα ονόμαζε την Αντιγόνη ως την τελειότερη τραγωδία. Καταρχάς και τα δυο έργα είναι του Σοφοκλή και αντλούν τα θέματά τους από τη Θηβαϊκή μυθολογία. Βρισκόμαστε στη Θήβα, θεωρητικά, στην πόλη όπου ο Οιδίποδας βασίλευσε μέχρι τον αυτοεξορισμό του. Οι γιοί του Ετεοκλής και Πολυνείκης σφάχτηκαν σε μια μάχη καθώς ο πρώτος αρνήθηκε να παραδώσει τον θρόνο στον αδερφό του, όπως είχε συμφωνηθεί, και ο Πολυνείκης έκανε εκστρατεία να καταλάβει τη Θήβα. Την εξουσία ανέλαβε ο Κρέοντας και απαγορεύει την ταφή του Πολυνείκη διότι τον θεωρεί προδότη.

Η Αντιγόνη και η Ισμήνη είναι οι δυο κόρες -και ταυτόχρονα αδερφές- του Οιδίποδα. Ουσιαστικά πρόκειται -θα λέγαμε σήμερα- για τις δυο όψεις του ιδίου νομίσματος, ή δυο άκρα: η Ισμήνη υπακούει στις διαταγές του Κρέοντα, ενώ η Αντιγόνη θεωρώντας χρέος προς τον αδελφό της και την οικογένειά της αψηφά τις διαταγές του βασιλιά και θάβει τον Πολυνείκη. Όμως ο Κρέοντας είναι “αναγκασμένος” να τιμωρήσει την Αντιγόνη, ο Κρέοντας είναι αμερόληπτος, οφείλουμε να του το παραδεχτούμε.

Ο Κρέοντας υποστηρίζει τον νόμο διότι μετά το θάνατο των γιων του Οιδίποδα είναι ο νόμος! Και όταν λέω τον νόμο, εννοώ τους γραπτούς νόμους, αυτά που λένε τα χαρτιά. Η Αντιγόνη υποστηρίζει τους άγραφους νόμους, τον θεό και την οικογένεια, το χώμα και το αίμα. Είναι και αυτοί δυο άκρα... Η Αντιγόνη όμως μπορεί να εκληφθεί ως ταραχοποιό στοιχείο στις μέρες μας, γιατί με την πράξη της αυτή οδηγεί κι άλλους σε τιμωρία ή θάνατο, όμως δεν είναι παράλογη, δεν είναι τρελή, δεν είναι πολιτική (δεν πάει κόντρα στον βασιλιά επειδή θέλει να βασιλεύσει, δεν είναι αντιπολίτευση, πάει απλά κόντρα ηθικά στην διαταγή).

Η Αντιγόνη όμως σκέφτεται όπως ο “παρεκκλίνων” μέσος άνθρωπος σκέφτεται: “αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας”. Θέλει να θάψει τον Πολυνείκη στο χώμα στο οποίο γεννήθηκε, δεν την νοιάζει η έχθρα των αδερφών της, όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν για αυτή. Δεν ασχολείται με τον φαύλο κύκλο αίματος που ασχολείται ο Κρέοντας (ή η Ηλέκτρα σε άλλη τραγωδία του ίδιου θεατρικού συγγραφέα) δεν θέλει να αποδώσει δικαιοσύνη, θέλει να αποδώσει τις τιμές στον νεκρό όπως πρέπει.

Ο σκηνοθέτης έχει κατανοήσει το κείμενο σε απόλυτο βαθμό! Βασικότατο. Η παράσταση ανέβηκε στην διάλεκτο της Αραβικής που ομιλείται από τους Παλαιστινίους, αρκετά περίεργο άκουσμα, όμως η επαφή με το πρωτότυπο κείμενο δεν χάθηκε. Κατά τα χορικά -πλην του τελευταίου- το πρωτότυπο κείμενο προβαλλόταν στο σκηνικό, ενώ το τελευταίο χορικό αντικαταστάθηκε με ένα ποίημα του Μαχμούντ Νταρβίς. Φαίνεται πως σκηνοθετικά και ερμηνευτικά το κείμενο έχει χωνευτεί και σμιλευτεί σε τέτοιο βαθμό που αν δεν έλεγες σε κάποιον ότι είναι Αρχαίο Ελληνικό δράμα να το θεωρούσε έργο της Παλαιστινιακής λογοτεχνίας.

Η σκηνοθεσία ήταν υπέρμετρα ενδιαφέρουσα. Η Αντιγόνη είναι η εμβληματική εκείνη μορφή που της απέδωσε ο Σοφοκλής περί τα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα! Και σήμερα εν έτει 2013 η Αντιγόνη είναι εμβληματική μορφή όχι τόσο ερμηνευτικά όσο παραστατικά -θεωρώ ότι ο Κρέοντας εν προκειμένω υπερείχε ερμηνευτικά.

Που βρισκόμαστε άραγε; Το τοπίο είναι στη διάθεση του θεατή να συντεθεί, όχι λόγω του πτωχού ποσοτικά -αλλά όχι ποιοτικά- σκηνικού αλλά γιατί αυτό επιθυμεί ο σκηνοθέτης. Οι στίχοι μαρτυρούν τις Θήβες, η γλώσσα μαρτυρά μια άλλη χώρα, η μουσική μαρτυρεί ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Η μουσική επίσης δεν “έντυνε” μουσικά την παράσταση, ήταν ένα με αυτήν, αν έλειπε η μουσική το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο, αν έλειπε η παράσταση το αποτέλεσμα πάλι δεν θα ήταν το ίδιο. Η μουσική από το τρίο Τζουμπράν (τους αδελφούς Σαμίρ, Ουισάμ και Αντνάν) είχε τέτοια δυναμική ώστε να εισέλθει στο χώρο και στο κείμενο και να γίνει ένα με την παράσταση.

Δεν ήταν απλά κάτι “καινούριο” θεατρικά, δεν ήταν απλά μια αξιοπρεπής παράσταση, ήταν κάτι περισσότερο. Μια εξαιρετική παράσταση, με ένα -δυνητικά- σοβαρό αντίκτυπο!

Αντιγόνη του Σοφοκλή από το Εθνικό Θέατρο Παλαιστίνης στο πλαίσιο του 17ου Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος. Μια συμπαραγωγή του Εθνικού Θεάτρου της Παλαιστίνης στην Ιερουσαλήμ και του Théâtre des Quartiers d’Ivry του Παρισιού, με τη στήριξη του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας στην Ιερουσαλήμ και του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Ταυτότητα της παράστασης:

Μετάφραση: Αμπτούλ Ραχμά Πταουί

Σκηνοθεσία: Ατέλ Χακίμ

Σχεδιασμός φωτισμού και σκηνικών: Ιβ Κολέ

Κοστούμια: Σατίν Σαλίμ

Μουσική: Τρίο Τζουμπράν

Βίντεο: Μάθιου Μουλότ και Πιέτρο Μπελόνι

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί:

Χουσάμ Απού Εϊέσι, Αλά Απού Γανπιά. Καμάλ Αλ Πάσια, Γιασμίν Χαμάαρ, Σατίν Σαλίμ, Νταούτ Τοτάχ.