Περί Σαμίας ο Λόγος. Revisited

Το παρόν κείμενο είναι η αναθεωρημένη μορφή του Περί Σαμίας ο Λόγος που ανάρτησα στις προσωπικές μου σημειώσεις στον λογαριασμό μου στο Facebook. Οι φίλοι μου παρακαλούνται να μην χάνουν την ψυχραιμία τους όταν αναφέρω την Δίκη. Προκαταβολικά συγγνώμη για την πολυλογία.

Είχα δει την Σαμία της Κεντρικής Σκηνής ΘΟΚ και θεωρώ πως σε γενικές γραμμές είναι μια καλή παράσταση. Η σκηνοθεσία και η λοιπή τεχνική υποστήριξη της παραγωγής δούλεψαν άψογα και από πλευράς ερμηνευτών έχουμε και μεγάλα-παλιά και νέα ονόματα, άξιοι χειροκροτήματος αμφότεροι. Παρόλα αυτά αντιμετώπισα κάποιου είδους δυσκολία στο να παροτρύνω φίλους μου, άτομα της δικής μου γενιάς κυρίως, να δούνε την παράσταση. Ας μην ξεχνάμε πως οι νέοι της ηλικίας μου αποκλείεται να έχουν δει την ιστορική παραγωγή, back then στις αρχές τις δεκαετίας του '90.

Η Αννίτα Σαντοριναίου στην παραγωγή του 1993, από το αρχείο του ΘΟΚ

Γιατί να δει κάποιος την Σαμία;

Για καθαρά ιστορικούς λόγους! Η παραγωγή του 1993 επανήλθε, και δεν είναι απλά μια άλλη παραγωγή, είναι ένα έργο που όταν ανέβηκε στην Επίδαυρο απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και μετέπειτα κρίθηκε ως μια από τις καλύτερες παραστάσεις των 50 χρόνων του Φεστιβάλ. Επιπλέον μετά από χρόνια κωλυσιεργίας σε πάμπολλα επίπεδα το Κρατικό μας Θέατρο απέκτησε την δική του στέγη... στα τριάντα και τόσα του χρόνια (πόσο... Κυπριακό).

Ακόμη και τότε... κάνω ακόμα μερικές σκέψεις τις οποίες εξωτερικεύω και πάλιν.

Γιατί Σαμία;

Η μεγαλύτερη απορία μου ήταν γιατί απ' όλες τις παραγωγές του ΘΟΚ επέλεξαν την Σαμία. Και ειδικά τώρα, με τα εγκαίνια του νέου μεγάρου. Ένας καινούργιος χώρος σηματοδοτεί και ένα νέο ξεκίνημα, όμως ένας Θεατρικός Οργανισμός όπως ο ΘΟΚ με ένα σημαντικό και διόλου ευκαταφρόνητο ιστορικό δεν θα μπορούσε να ξεχάσει το παρελθόν του -υπενθυμίζω και το Σατιρικό το οποίο προσφάτως έχει αποκτήσει δικό του χώρο και το εγκαινίασε με το μεγαλεπήβολο Καυκασιανό κύκλο με την κιμωλία, το οποίο έχει ένα κάποιο ιστορικό υπόβαθρο.

Σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός γιατί δεν επιλέγεις το ανέβασμα μιας παράστασης που θα παρουσιαζόταν για πρώτη φορά στο θεατρικό κοινό της Κύπρου; Αν θυμάμαι καλά οι Χήρες του Άριελ Ντόρφμαν στην Κεντρική Σκηνή ΘΟΚ το 2009 ήταν μια τέτοια παραγωγή, δεν υπάρχει ακόμη και μέχρι σήμερα ελληνική έκδοση-μετάφραση του έργου του Χιλιανού συγγραφέα! Γιατί να μην στόχευε ο Θεατρικός Οργανισμός σε μια Παγκύπρια -αν όχι Πανελλήνια- πρώτη;

Ή ακόμα και αν θέλαμε να αναδείξουμε την ιστορικότητα του οργανισμού γιατί να επιλέξουμε μια παράσταση από την οποία μας χωρίζουν τόσα χρόνια; Εντάξει, αυτή είναι μια κάπως ρηχή σκέψη, ο αριθμός δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα, και ξαναφέρνω στην συζήτηση τον Κύκλο με την κιμωλία, έχουν περάσει περίπου 35 χρόνια από την ιστορική παραγωγή -του ΘΟΚ το 1976- όμως το έργο αυτό παραμένει επίκαιρο και σ' αυτό το νησί μάλλον θα είναι και για πολλά χρόνια ακόμη. Ίσως ο Μένανδρος να μην είναι τόσο... επίκαιρος πια.

Η πλοκή της Σαμίας είναι απλή, ένα εξώγαμο παιδί ενός νεαρού και η σειρά ατυχημάτων και άτυχων συμπτώσεων που βάζουν την όμορφη νεαρά από την Σάμο σε δύσκολη θέση. Η ειρωνεία του για την κοινωνική κατάσταση είναι εμφανής όμως σήμερα ανοίγουμε τις τηλεοράσεις και το μυαλό μας γεμίζει και παραγεμίζει με διάφορες πληροφορίες και όταν συναναστρεφόμαστε με κόσμο δεν συζητάμε πια για το εξώγαμο της γειτόνισσας γιατί πολύ απλά σήμερα έχουμε σοβαρότερα -ουσιαστικότερα- θέματα για να ασχοληθούμε από ένα εξώγαμο. Δεν είναι μια κωμωδία με την Αριστοφανική σημασία, για αυτό και η συγκεκριμένη διασκευή από τον αείμνηστο Γιάννη Βαρβέρη, τοποθετεί την πλοκή στις αρχές του 20ου αιώνα. Τέλος η ιδιαίτερη και παιχνιδιάρικη καθαρεύουσα την οποία ο Βαρβέρης λέει στην έκδοση της μετάφρασης του ως “ανάσα δροσιάς” δεν ισχύει στις μέρες μας, αυτή η γλώσσα είναι και επισήμως νεκρή. Απορώ αν ξέρει κανείς τον Δημήτριο Κορομηλά...

Επιλογές... υπάρχουν

Θα θεωρούσα πιο εύστοχη την παράταση των παραστάσεων της Δίκης (της 400ης παραγωγής του ΘΟΚ) ή το ανέβασμα του Αγαμέμνονα του Αισχύλου (της 1ης παραγωγής του ΘΟΚ) με νέους συντελεστές, για να συνδυαστούν ιστορία και νέο ξεκίνημα, διότι αλίμονο αν βλέπαμε τον Αγαμέμνονα σε μετάφραση Γρυπάρη! Ή αν θέλαμε να δούμε την ιστορία του ΘΟΚ γιατί δεν δημιουργήθηκε μια παράσταση που να ξετυλίγει την ιστορία του ΘΟΚ, κάτι σαν τα Μικρά Διονύσια του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας μόλις πέρσι για τα 50χρονα του ΚΘΒΕ;

Και μετά ήρθε η Επίδαυρος...

Το όραμα του ΘΟΚ ήταν να επιστρατεύσει τον Αλκίνοο Ιωαννίδη στον ίδιο ρόλο που είχε μόλις τελείωσε το Εθνικό το 1993, αυτόν του Μοσχίων και όχι μόνο να ανεβάσει την Σαμία ως καλοκαιρινό έργο αλλά και να εκπροσωπήσει τον ΘΟΚ στο φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου. Οι συζητήσεις είχαν ξεκινήσει και το Φεστιβάλ αποδέχτηκε να πληρώσει μέρος των εξόδων όμως το ΔΣ του ΘΟΚ αρνήθηκε να δεσμεύσει ποσό περίπου 80 χιλιάδων ευρώ για την μεταφορά τεχνικού εξοπλισμού και σκηνικών και μεταφορά και διαμονή 42 ατόμων, ηθοποιών και τεχνικών.

Διαβάζω το άρθρο του Γιώργου Σαββινίδη στον Φιλελεύθερο (21.05.2013) με τίτλο “Ας στέλναμε τη Σαμία στην Γιουροβίζιον”, κατανοώ πλήρως την ανησυχία του συντάκτη. Δεν διανοούμαι όμως γιατί βάζουμε Γιουροβίζιον και Επίδαυρο στο ίδιο καζάνι. Αλίμονο αν βάζαμε ένα διαγωνισμό τραγουδιού στην ίδια θέση με ένα φεστιβάλ θεάτρου, διότι μεταξύ μας το Φεστιβάλ έχει φιλοξενήσει παραστάσεις και παραστάσεις, να φέτος για παράδειγμα ο Κιμούλης θα παίξει Μήδεια, την ίδια την Μήδεια. Μμ... Πολιτισμός μου μυρίζει. Ή το άλλο, ο Σάκης, Διόνυσος στις Βάκχες.

Η τελευταία εκπροσώπηση του ΘΟΚ στην Επίδαυρο ήταν οι Νεφέλες το 2009 και κατ' εμέ η μόνη έκτοτε αξιόλογη καλοκαιρινή παραγωγή ήταν η Δίκη. Αυτό που λέω εν ολίγοις είναι πως αν ο ΘΟΚ ήθελε να αναδείξει ότι η Κύπρος δίνει το παρόν της στα πολιτιστικά δρώμενα και ότι το Θέατρο μπορεί να διαδραματίσει ένα ελπιδοφόρο ρόλο στις δύσκολες στιγμές δεν θεωρώ ότι η Σαμία είναι απάντηση. Αντίθετα σε μια τέτοια περίσταση, σε τέτοιες καταστάσεις, έχουμε ανάγκη από το νέο, την δημιουργία, όχι μια αναβίωση.

Και συμφωνώ με τον κ. Σαββινίδη ότι τα λεφτά δεν έπρεπε να είναι ζήτημα, όμως για τον ΘΟΚ όπως είναι διαμορφωμένα τώρα τα πράγματα 80 χιλιάδες είναι πολλά λεφτά. Υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να απασχολήσουν τον οργανισμό όπως ο αριθμός παραγωγών για κάθε σεζόν (φέτος κατέβαιναν παραστάσεις με γεμάτες θέσεις, Όσκαρ, Μέθοδος, Οικογένεια Νώε κτλ) και ήδη ο προϋπολογισμός φαίνεται να είναι κατά 100 χιλιάδες περίπου μειωμένος σε σχέση με πέρσι.

Όπως και να έχει το έργο θα ανεβεί το καλοκαίρι και είναι πιθανόν σύμφωνα με τα λεγόμενα του προέδρου του ΔΣ του ΘΟΚ ο Αλκίνοος Ιωαννιδης να επιστρέψει στον ρόλο του για συγκεκριμένες παραστάσεις. Εν κατακλείδι είμαι οπαδός του ότι ο καθένας κρίνει από μόνος του και σας παροτρύνω να το δείτε, το εισιτήριο δεν είναι και δα ακριβό και απ' ότι φαίνεται θα μειωθεί κι άλλο! 

Ο Χορός από την φετινή παραγωγή, φωτογραφία από το αρχείο ΘΟΚ